UAMUZI WA SPIKA KUHUSU TUHUMA KWAMBA BAADHI YA WABUNGE NA WAJUMBE WA KAMATI YA NISHATI NA MADINI.

 

 

JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA

BUNGE LA TANZANIA

Tel: +255 22 21122065/7

Fax No. +255 22 2112538

Email:

tanzparl@parliament.go.tz

Ofisi ya Bunge

S.L.P. 941

DODOMA

____________

UAMUZI WA SPIKA

KUHUSU:

TUHUMA KWAMBA BAADHI YA WABUNGE NA WAJUMBE WA KAMATI YA NISHATI

NA MADINI WALIJIHUSISHA NA VITENDO VYA RUSHWA KATIKA KUTEKELEZA KAZI

ZAO ZA KIBUNGE

___________

Umetolewa na Mhe. Anne S. Makinda (MB.)

SPIKA

UAMUZI WA SPIKA KUHUSU TUHUMA KWAMBA BAADHI YA WABUNGE NA

WAJUMBE WA KAMATI YA NISHATI NA MADINI WALIJIHUSISHA NA VITENDO VYA

RUSHWA KATIKA KUTEKELEZA KAZI ZAO ZA KIBUNGE

[Chini ya Kanuni ya 5(1) na 72(1) ya Kanuni za Kudumu za Bunge, Toleo la 2007,na Kifungu cha 12(1), (2)na 25(c) cha Sheria ya Kinga, Madaraka na Haki za Bunge, Sura ya 296]

________________

SEHEMU YA KWANZA

Maelezo ya Utangulizi

Waheshimiwa Wabunge, mtakumbuka kwamba, tarehe 27 na 28 Julai, 2012

wakati wa mjadala waHotuba ya Bajeti ya Wizara ya Nishati na Madini, baadhi

ya Wabunge walitoa michango mbalimbali na kuibua tuhuma zilizotolewa pia

kwa maandishi, kwa barua ya Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw.

Eliakim C. Maswi, kwa Katibu wa Bunge kama ifuatavyo:-

Kwamba, baadhi ya Wabunge na Wajumbe wa Kamati ya Kudumu ya Bunge

ya Nishati na Madini walikuwa wanaenda Ofisini kwa Katibu Mkuu wa Wizara ya

Nishati na Madini kuomba rushwa ili waitetee Wizara hiyo inapowasilisha taarifa

mbalimbali kwenye Kamati hiyo;

Kwamba, baadhi ya Wabunge na Wajumbe wa Kamati hiyo wana mgongano

wa kimaslahi (conflict of interest) katika kutekeleza majukumu yao ya kibunge

ya kuisimamia Wizara ya Nishati na Madini, kwa kufanya biashara na Shirika la

Usambazi wa Umeme (TANESCO);

Kwamba, baadhi ya Wabunge wamekuwa wanajihusisha na vitendo vya

rushwa kwa kupokea fedha kutoka kwenye Makampuni ya mafuta, kwa lengo

la kuyatetea Makampuni hayo kwa kupinga uamuzi wa Katibu Mkuu wa Wizara

ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi wa kutoa Zabuni ya Ununuzi wa

mafuta mazito ya kuendeshea mitambo ya IPTL kwa Kampuni ya PUMA Energy

(T) Ltd;

Kwamba, kutokana na kupewa rushwa na baadhi ya Makampuni ya mafuta ili

wayatetee, baadhi ya Wabunge walikuwa wanaendesha kampeni ya

kukwamisha kupitishwa kwa Bajeti ya Wizara ya Nishati na Madini, kwa mwaka

wa Fedha 2012/2013.

Wakati wa mjadala huo, Mheshimiwa Vita Rashid Mfaume Kawawa (MB.) alitoa

hoja kwa mujibu wa Kanuni ya 5(1), 53(2) na 55(3) (f) ya Kanuni za Kudumu za

Bunge, Toleo la 2007 kwamba, kwa kuzingatia kuwamichango mingi iliyotolewa

na Wabunge wakati wa kuchangia Hotuba hiyo imewatuhumu baadhi ya

Wabunge na Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini kujihusisha na

vitendo vya rushwa, anaomba mambo yafutayo yafanyike:-

Kamati ya Bunge na Nishati na Madini ivunjwe; na

Tuhuma za vitendo vya rushwa zilizotolewa zifanyiwe uchunguzi na Kamati ya

Haki, Maadili na Madaraka ya Bunge.

Baada ya Mheshimiwa Vita Rashid Mfaume Kawawa kuwasilisha hoja yake,

Bunge lilipitisha Azimio kwamba, “Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Nishati na

Madini ivunjwe; na pia kwamba, tuhuma za vitendo vya rushwa zilizotolewa

zichunguzwe na Kamati Ndogoya Haki, Maadili na Madaraka ya Bunge na

kumshauri Spika.”

Katika kutekeleza Azimio hilo la Bunge, niliivunja Kamati ya Bunge ya Nishati na

Madini, kwa kutoa tamko la kufanya hivyo Bungeni, kwa mamlaka niliyonayo

kwa mujibu wa Kanuni ya 113(3), ikisomwa pamoja na Kifungu cha 48(1) (a) cha

Sheria ya Tafsiri za Sheria, Sura ya 1 [The Interpretation of Laws Act (Cap.1)].

Aidha, kwa kuzingatia kuwa kwa hali-asili yake, jambo hilo linahusu ‘haki za

Bunge’ (Parliamentary privilege), nililipeleka kwenye Kamati Ndogo ya Haki,

Maadili na Madaraka ya Bunge ili Kamati hiyo ilifanyie uchunguzi na kunishauri.

Kamati hiyo Ndogo ilipewa Hadidu ya Rejea moja tu, ambayo ni:“Kuchunguza

na kumshauri Spika iwapo tuhuma kwabaadhi ya Wabunge na Wajumbe wa

Kamati yaNishati na Madinikujihusisha na vitendo vya rushwa ni za kweli au

hapana.”

Baada ya Kamati hiyo kukamilisha kazi yake, iliwasilisha taarifayake rasmi

kwangu ili kwa wakati muafaka,niweze kutoa Uamuzi wa Spika kuhusu suala

hilo.

Kwa kuzingatia kuwa suala hilo linahusu “haki za Bunge,” (parliamentary

privilege),napenda nitoemaelezo ya ufafanuzi kuhusu dhana hiyo kabla ya

kutoa Uamuzi wa Spika.

Dhana ya Haki za Bunge (Parliamentary Privilege) na Madhumuni yake

Kwa ajili ya Uendeshaji bora wa shughuli zake, Bunge kwa mujibu wa Katiba na

Sheria, limepewa kinga,madaraka na haki, fulani (immunities, powers and

privileges) ambazo zinaliwezesha kutekeleza majukumu yake kwa niaba ya

wananchi, kwa uhuru, uwazi na uwajibikaji, bila ya kuingiliwa au kutishwa na

mtu au chombo chochote cha Dola.

Katika Kitabu chake kiitwacho “Treaties on the Law, Privileges, Proceedings and

Usage of Parliament,1Erskine Mayametoa tafsiri ya ‘haki za Bunge’ kama

ifuatavyo:

“Parliamentary privilege is the sum of the peculiar rights enjoyed by the House

collectively… and by Members of the House individually, without which they

could not discharge their functions”2

Kwa tafsiri, nukuu hiyo inaeleza kwamba, “maana ya haki za Bunge ni haki zote

za kipekee za Bunge na za kila Mbunge binafsi kwa ujumla wake, ambazo bila

kuwepo kwake, Bunge na Wabunge hawawezi kutekeleza majukumu yao.”

Mwandishi mwingine aitwae Hood Phillips3 ameeleza kwamba, kila Bunge

linatekeleza madaraka na haki ambazo zinachukuliwa kuwa ni muhimu kwa

hadhi ya Bunge, na pia katika kuliwezesha Bunge kutekeleza majukumu yake.

Kwa ajili ya ufasaha zaidi, maelezo ya Mwandishi huyo kwa lugha aliyoitumia

yanasomeka kama ifuatavyo:-

“Each House exercises certain powers and privileges which are regarded as

essential to the dignity and proper functioning of Parliament.”

Ufafanuzi huo unaonyesha kwamba, madhumuni ya msingi ya kuwepo kwa

‘haki za Bunge’ ni kuliwezesha Bunge na Wabunge kutekeleza ipasavyo

majukumu yao ya kikatiba.

Erskine May ameelezea kuhusu madhumuni ya uwepo wa ‘haki za Bunge’ kama

ifuatavyo:-

“… certain rights and immunities such as freedom from arrest or freedom of

speech belong primarily to individual Members of the House and exist because

the House cannot perform its functions without the unimpeded use of the

services of its Members. Other such rights and immunities, such as the power to

punish for contempt and breach and the power to regulate its own constitution

belong primarily to the House as a collective body, for the protection of its

members and the vindication of its own authority and dignity. … The term

“privilege” is therefore used to mean those fundamental rights absolutely

necessary for the exercise and due execution of constitutional powers and

functions of the House.”4

Maelezo hayo yanaonyesha kwamba, uwepo wa ‘haki za Bunge’ ni nyezo

muhimu kwa ajili ya kulinda hadhi na heshima ya Bunge, na pia kwa ajili ya

kuliwezesha Bunge kutekeleza majukumu yake ya kikatiba ipasavyo. Maelezo

hayo yanaonyesha pia kwamba, haki hizo zinawalinda na kuwawezesha

Wabunge kutekeleza majukumu yao ya kibunge ndani ya Bunge na Kamati

zake, kwa uhuru, uadilifu na bila woga wa vitisho vya namna yoyoteile, kutoka

katika Mihimili ya Dola, au vyombo vingine vya Dola au watu binafsi.

Mwaka 1873, Mbunge mmoja wa Bunge la Canada alieleza kuhusu ‘haki za

Bunge’ katika maneno yafuatayo:-

“The privileges of Parliament are the privileges of the people, and the rights of

Parliament are the rights of the people.”

Kwa lugha ya Kiswahili, nukuu hiyo inaeleza kwamba, “Kinga za Bunge ni kinga

za wananchi, na haki za Bunge ni haki za wananchi.” Kwa maneno mengine,

‘haki za Bunge’ hutumiwa na Bunge na Wabunge, kwa niaba ya wananchi

wanaowawakilisha (i.e. Privileges are enjoyed by the House and by it Members

on behalf of the citizens whom they represent).

Kwa nchi yetu ya Tanzania, msingi wa ‘haki za Bunge’ letu ni Ibara ya 100 ya

Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, 1977 inayoelekeza kwamba:-

“100(1) Kutakuwa na uhuru wa mawazo, majadiliano na utaratibu katika Bunge

na uhuru huo hautavunjwa wala kuhojiwa na chombo chochote katika Jamhuri

ya Muungano au katika Mahakama au mahali penginepo nje ya Bunge.

(2) Bila ya kuathiri Katiba hii au masharti ya Sheria nyingine yoyote, Mbunge

yeyote hatashtakiwa au kufunguliwa shauri la madai Mahakamani kutokana na

jambo lolote alilolisema au kulifanya ndani ya Bunge au kulileta kwa njia ya

maombi, Muswada, hoja au vinginevyo,”

Kwa mujibu wa masharti ya Ibara hiyo, haki za Mbunge kikatiba ni zifuatazo:-

Kutoa mawazo yao Bungeni kwa uhuru na bila vikwazo au vitisho vyovyote;

Kutohojiwa na Mahakama au chombo chochote nje ya Bunge kutokana na

jambo lolote alilolisema au kulifanya ndani ya Bunge;

Kutofunguliwa mashtaka ya madai au jinai kutokana na jambo au mawazo

aliyoyatoa Bungeni.

Haki na Kinga hizo zimetolewa kwa Bunge na Wabunge kwa ajili ya:

Kulinda hadhi na heshima ya Bunge kama chombo kikuuu cha Jamhuri ya

Muungano chenye madaraka kwa niaba ya wananchi, ya kuisimamia na

kuishauri Serikali na vyombo vyake vyote katika utekelezaji wa majukumu yake;

na

Kuwawezesha Wabunge kutekeleza majukumu yao ya kibunge bila woga wala

kuingiliwa.

Sheria ya Kinga, Madaraka na Haki za Bunge, Sura ya 296[The Parliamentary

Immunities, Powers and Privileges Act (Cap.296)] imeainisha kwa ufasaha zaidi

haki za Bunge. Kifungu cha 12(2) cha Sheria hiyo kimempa madaraka Spika

kuamua kama Bunge lina mamlaka ya kusikiliza jambo lolote na kulitolea

uamuzi kama linavunja‘haki za Bunge’ (breach of privilege), na masharti ya

Kifungu hicho ndiyo yaliyozingatiwa na yanaendelea kuzingatiwa katika

kulishughulikia suala hili.

Napenda ieleweke kwamba, ‘haki za Bunge’ zinajumuisha pia haki ya

kuendesha shughuli za Bunge katika Kamati za Bunge, kwa sababu vikao vya

Kamati ni sehemu ya Bunge, na pia kwamba, Kamati za Bunge zinafanya kazi

kwa niaba ya Bunge lenyewe. Kwa kutambua hilo, Kifungu cha 5 cha Sheria ya

Kinga, Madaraka na Haki za Bunge kimetoa kinga kwa maneno yaliyosemwa

Bungeni au kwenye Kamati ya Bunge au yaliyoandikwa katika taarifa ya Bunge

au Kamati(“…words spoken before or written in a report to the Assembly or

Committee…”) ; na kwa sababu hiyo, Mbunge ana kinga ya kutoshtakiwa

kijinai, wala kwa madai, kutokana na maneno aliyoyasema au taarifa aliyoitoa

Bungeni au katika Kamati ya Bunge.

Napenda ieleweke pia kwamba, masharti ya Kifungu cha 12(1) na 13(1) vya

Sheria ya Kinga, Madaraka na Haki za Bunge yanaelekeza kwamba, katika

kutilia nguvu uhuru na haki zake, Bunge kwa kuzingatia Katiba na Kanuni za

Bunge, lina madaraka ya kufanya yafuatayo:-

Kusikiliza na kuamua kuhusu mambo yote yanayovunja ‘haki za Bunge’

(contempt or breach of privilege) ndani ya Bunge, isipokuwa makosa ya kijinai.

Kuita na kuhoji mashahidi kwa ajili ya kuthibitisha jambo lolote linalohitaji

kuamuliwa na Bunge au Kamati ya Bunge.

Kwa mujibu wa masharti ya Kifungu cha 12(2) cha Sheria hiyo, Uamuzi wa kama

jambo fulani linavunja‘haki za Bunge’ au la, unapaswa ufanywe na Spika, kwa

kuzingatia utaratibu uliowekwa na Kanuni za Bunge.

Kutokana na madaraka aliyonayo kwa mujibu wa Kifungu cha 12(1) na (2) cha

Sheria hiyo, Spika ana wajibu wa kulinda na kutetea ‘haki za Bunge’ kwa

sababu, bilaya kuwa na ‘haki’ hizo za msingi ambazo ni uhuru wa mawazo,

majadiliano na utaratibu, ni dhahiri kwamba Bunge na Wabunge watashindwa

kutekeleza majukumu yao ya kikatiba, na pia watashindwa kutekeleza wajibu

wao kwa wapiga kura na wananchi wanaowawakilisha kwa ujumla. Kama

ilivyo kwa umuhimu kwa Mahakama, wa kuwepo kwa‘uhuru wa Mahakama’

katika kutekeleza jukumu lake la utoaji haki, ‘haki za Bunge’ zina umuhimu

katika utekelezaji wa majukumu ya kikatiba ya Bunge, na kwa sababu hiyo,‘haki

za Bunge’ zinapaswa kulindwa na Bunge lenyewe, kupitia kwa Spika.

Aidha, Vifunguvya 12(1)-(4) vya Sheria hiyo vimetamka bayana kwamba,

mambo yanayohusu ‘hakiza Bunge’ yasiyo ya kijinai, yanaweza kutiliwa nguvu

na Bunge lenyewe ndaniya Bunge, na yale ambayo ni ya kijinai, yanapaswa

kushughulikiwa na Mahakama.

Waheshimiwa Wabunge, baada ya kutoa maelezo haya ya ufafanuzi

kuhusudhana ya ‘haki za Bunge’, napenda sasa nirejee kwenye suala lenyewe

ambalo ndio msingi wa Uamuzi nitakaoutoa.

Msingi wa Suala Husika

Kama nilivyoeleza kwenye maelezo yangu ya utangulizi, msingi wa suala hili

linalohusu‘haki za Bunge’,ni “tuhuma kwamba, baadhi ya Wabunge na

Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini walijihusisha na vitendo vya

rushwa katika utekelezaji wa majukumu yao ya kibunge.”

Waheshimiwa Wabunge, ni dhahiri kwamba, tuhuma kuwa baadhi ya

Wabunge na Wajumbe wa Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Nishati na Madini

wanajihusisha na vitendo vya rushwa katika utekelezaji wa majukumu yao ya

kibunge, ni suala linalohusu uvunjaji wa ‘haki za Bunge’ (breach of

parliamentary privilege).

Hakuna ubishi kwamba, kitendo cha Mbunge kuomba au kupokea rushwa kwa

madhumuni ya kutumia wadhifa wake kama Mbunge kutekeleza matakwa

fulani ya Kampuni, Shirika au ya mtu yeyote binafsi, ni uvunjaji mkubwa wa ‘haki

za Bunge’ (a serious breach of parliamentary privilege), na pia

iwapokimethibitika pasipo mashaka yoyote, ni kosa la jinai.

Kuhusiana na hilo, Erskine May ameeleza kwamba:-

“The acceptance by a Member… of a bribe to influence him in his conduct as a

Member, or of any fee, compensation or reward in connection with the

promotion of or opposition to any bill, resolution, matter or thing submitted or

intended to be submitted to the House, or to a Committee, is contempt.”

Tafsiri ya maelezo hayo ni kwamba, “upokeaji wa rushwa kwa Mbunge kama

kishawishi cha kumfanya atende kazi zake za kibunge, au kama malipo, fidia au

zawadi kwa ajili ya kuunga mkono aukutounga mkono Muswada wa Sheria,

Azimio, au jambo lingine lolote lililowasilishwa au linalokusudiwa kuwasilishwa

Bungeni, au kwenye Kamati ya Bunge, ni kitendo cha kulidhalilisha na

kulifedhehesha Bunge.”

Hali kadhalika, kitendo cha Mbunge kuomba au kupokea rushwa kwa

madhumuni ya kutumia wadhifawake kama Mbunge kutekeleza matakwa au

maslahi fulani ya Kampuni, Shirika au ya mtu yeyotebinafsi, kama kimethibitika

pasipo mashaka yoyote, ni kosa la jinai, kwa mujibu wa masharti ya Kifungu cha

28(1), (2) na 32 cha Sheria ya Kinga, Madaraka na Haki za Bunge, Sura ya 296.

Vifungu hivyo vinasomeka kama ifuatavyo:-

“28(1) Any person who offers to any Member or officer… either directly or

indirectly any bribe, fee, compensation, gift or reward in order to influence such

member or officer in his conduct as such member or officer or for or in respect of

the promotion of or opposition to any Bill, resolution, matter, rule or thing

submitted to or intended to be submitted to the Assembly shall be guilty of an

offence.

(2) Any member or officer… who demands, accepts or receives directly or

indirectly, any bribe, fee, compensation, gift or reward, the offering of which is

or would be an offence under this section, shall be guilty of an offence.”

“32. any member who accepts or agrees to accept or obtains or attempts to

obtain for himself or for any other person any bribe, fee, compensation, reward

or benefit of any kind for speaking, voting or acting as such member or for

refraining from so speaking, voting or acting on account of his having so spoken,

voted or acted or having so refrained, shall be guilty of an offence…”

Hoja ya Kutolewa Uamuzi

Waheshimiwa Wabunge, hoja ambayo natakiwa niitolee Uamuzi kuhusiana na

suala hili ni moja tu, nayoni je, kwa mujibu wa matokeo ya uchunguzi

uliofanywa na Kamati Ndogo ya Haki, Maadili na Madaraka ya Bunge, tuhuma

za baadhi ya Wabunge na Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini

kujihusisha na vitendo vya rushwa zimethibitishwa au hapana.?

Kwa mazingira ya suala hili, nimeona kuna ulazima wa kueleza matokeo ya

uchunguzi wa Kamati hiyo kwa kila tuhuma, kwa ajili ya kuondoa mashaka

yoyote kwa Uamuzi nitakaoutoa.

SEHEMU YA PILI

Matokeo ya Uchunguzi wa Kamati

Waheshimiwa Wabunge, tuhuma mahsusi zinazohusu baadhi ya Wabunge na

Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini kujihusisha na vitendo vya

rushwa katika utekelezaji wa majukumu yaoya kibunge zilizochunguzwa na

Kamati Ndogo ya Haki, Maadili na Madaraka ya Bunge ni zifuatazo:-

Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi, kwa mujibu

wa barua yake kwa Katibu wa Bunge Kumb. Na. SAB.88/223/01/28 ya tarehe 31

Julai, 1012 alimtuhumu Mhe. Sara Msafiri Ally (MB.) kwamba tarehe 6 Februari,

2012, Mheshimiwa huyo alikwenda ofisini kwa Katibu Mkuu huyo wa Wizara, mjini

Dodoma, ambapo alimwomba ampe rushwa ya Shilingi milioni hamsini (sh.

50,000,000/=) kwa ajili ya kuwagawia baadhi ya Wabunge na baadhi ya

Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini, ili watetee mipango

ambayo Wizara ya Nishati na Madini itakuwa inaiwasilisha kwenye Kamati ya

Bunge ya Nishati na Madini.

Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi, kwa barua

hiyo hiyo alidaikwamba, tarehe 4 Juni, 2012, Mhe. Selemani Jumanne Zedi (MB.)

alimtaka Bw. Eliakim C. Maswi awalipe Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati

na Madini, Shilingi milioni mbili (sh. 2,000,000/=) kwa kila Mjumbe, ili

awatulizeau‘awazibe midomo’ wasiendelee kumshambulia yeye (Bw. Eliakim C.

Maswi) kutokana na utendaji wake waliokuwa wanaulalamikia.

Katika michango mbalimbali iliyotolewa Bungeni wakati wakujadili Bajeti ya

Wizara ya Nishati na Madini kwa mwaka wa Fedha 2012/2013, Wabunge

kadhaa walituhumu baadhi ya Wabunge na pia Wajumbe wa Kamati ya

Nishati na Madini kujihusisha na vitendo vya rushwa katika utekelezaji wa

majukumu yao ya kibunge, kwa kupewa rushwa na Makampuni ya mafuta ili

wayatetee kuhusiana na Zabuni ya Ununuzi wa mafuta mazito ya kuendeshea

mitambo ya IPTL.

Waziri wa Nishati na Madini, Mhe. Prof. Sospeter Muhongo (MB.) kuwatuhumu

baadhi ya Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini kuwa na

mgongano wa kimaslahi kwa kufanya biashara na Shirika la Kusambaza

Umeme (TANESCO).

Matokeo ya uchunguzi wa Kamati kwa kila moja ya tuhuma zilizoainishwa hapo

juu, kwa mujibu wa Taarifa ya uchunguzi iliyowasilishwa na Kamati kwa

kuzingatia Hadidu za Rejea iliyopewa, ni kama ifuatavyo:-

Tuhuma dhidi ya Mhe. Sara Msafiri Ally (MB.), ya kwamba alimwomba Katibu

Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi, rushwa ya Shilingi

milioni hamsini (sh. 50,000,000/=)

Kuhusiana na tuhuma hiyo, uchunguzi wa Kamati ulibaini yafuatayo:-

Kwamba, Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. EliakimC. Maswi

aliibua tuhuma hiyo kama njia ya kujihami dhidi ya tishio la Wabunge Mhe.

Munde Tambwe Abdallah, Mhe. Sara Msafiri Ally na Mhe. Christopher Ole-

Sendeka ambao, kwa ushahidi wake wa maandishi, Bw. Eliakim C. Maswi

ameeleza kwamba, walitamka ni lazima aachie nafasi yake ya Ukatibu Mkuu,

kwa kuwajibika kutokana na utendaji wake usioridhisha.

Katika kutoa ushahidi wake alipoulizwa na Kamati kwamba, “… Mheshimiwa

Sara asingekuambia uachie Ukatibu Mkuu usingemtuhumu kwamba alikuja

kukuomba rushwa, ila ulilazimika kuzua tuhuma hizo baada ya kuona nafasi

yako inatishiwa…”, Bw. Eliakimu C. Maswi alijibu kama ifuatavyo:

“Nakubali alitamka hivyo mbele ya Waziri Mkuu kwamba, mimi sina sababu za

kuendelea kuwa Katibu Mkuu, sasa na mimi mtu akiniambia hivyo, na yeye

kwanini aendelee kuwa Mbunge?”

Kwamba, Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi

ambaye, kwamujibuwa barua yake kwa Katibu wa Bunge Kumb. Na.

SAB.88/223/01/28 ya tarehe 31 Julai, 2012 ndiye alitoa tuhuma hii na ndiye

aliyekuwa na jukumu la kuthibitisha, ameshindwa kuthibitisha ukweli wa tuhuma

yake.

Kwamba, ukweli wa tuhuma kuwa Mhe. Sara Msafiri Ally (MB.) aliomba rushwa

ya Shilingi milioni hamsini kutoka kwa Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na

Madini, Bw. Eliakim C. Maswi haukuthibitika. Kilichothibitika ni kwamba, Katibu

Mkuu huyo alizua tuhuma hii kwa nia ya kujihami dhidi ya baadhi ya Wajumbe

wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini waliokuwa wanahoji kuhusu utendaji

wa Wizara yake, hususan ukiukwaji wa Sheria ya Ununuzi wa Umma katika

ununuzi wa mafuta ya kuendeshea mitambo ya kufua umeme ya IPTL, na

utekelezaji wa mpango wa upatikanaji wa umeme wa dharura.

Tuhuma dhidi ya Mhe. Selemani Jumanne Zedi (MB.), kwamba alimwomba

Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi, rushwaya

Shilingi milioni mbili (sh. 2,000,000/=) kwa kila Mjumbe wa Kamati ya Bunge ya

Nishati na Madini.

Kuhusu tuhuma hii, uchunguzi wa Kamati ulibaini yafuatayo:-

Kwamba,matamshi ya baadhi ya Wajumbe wa Kamatiya Bunge ya Nishati na

Madini ambao ni,Mhe. Sara Msafiri Ally (MB.), Mhe. Munde Abdallah Tambwe

(MB.), Mhe. Christopher ole-Sendeka (MB.) na Mhe. Selemani Jumanne Zedi

(MB.) kwamba, ni lazima Bw. Eliakim C. Maswi aachie nafasi kwa sababu

hastahili kuwa Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini,yalimfanya Katibu

Mkuu huyo atafute mbinu ya kujihami dhidi ya tishio hilo.

Mbinu aliyoitumia, ni kutaka kuwalipa fedha Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya

Nishati na Madini, shilingi milioni mbili (sh.2,000,000/=) kwa kila Mjumbe, kwa

sharti la kuwataka wamsainie nyaraka za kukiri kupokea fedha hizo, lakini mbinu

hiyo haikufanikiwa, na mbinu hiyo iliposhindikana, aliamua kuzua tuhuma za

rushwa dhidi ya Wabunge hao.

Kwamba, Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi

ndiye alitaka kuwalipa Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini,

kwalengo la ‘kuwafunga midomo’wasiendelee na madai yao ya kumtaka

awajibike kwa kuachia nafasi ya Ukatibu Mkuu wa Wizara,kuhusiana na suala la

utekelezaji usioridhisha wa Mpango wa uzalishaji wa umeme wa dharura (bilioni

408) na kuhusiana na ununuzi wa mafuta mazito ya kuendeshea mitambo ya

IPTLkutozingatia Sheria.

Tuhuma Zilizotolewa na Wabunge Wakati wa kujadili Bajeti ya Wizara ya Nishati

na Madini kwa Mwaka wa Fedha 2012/2013, kwamba baadhi ya Wabunge na

Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini wanajihusisha na vitendo

vya rushwa katika utekelezaji wa majukumu yao ya kibunge, kwa kupewa

rushwa na Makampuni ya Mafutaili wayatetee kuhusiana na Zabuni yaUnunuzi

wa Mafuta Mazito ya Kuendeshea Mitambo ya IPTL.

5.2.3.1 Katika Uchunguzi wake kuhusu tuhuma hii, Kamati ilibaini yafuatayo:-

Kwamba,katika Wizara ya Nishati na Madini kulifanyika ununuzi wa dharura wa

mafuta mazito kiasi cha zaidi ya lita milioni kumi, kutoka katika Kampuni ya

PUMA Energy (T) Ltd., kwa ajili ya kuendeshea mitambo ya IPTL. Ununuzi huo

ulifanyika wakati tayari Shirika la kusambaza Umeme (TANESCO) lilishaingia

Mikataba na Kampuninyingine kwa ajili ya ununuzi wa mafuta ya aina hiyo, na

kwa lengo lile lile la kuendeshea mitambo ya IPTL, hali ambayo ilizua shaka kwa

Mhe. Christopher Ole-Sendeka (MB.) ambaye, kwa kuamini kwamba utaratibu

wa Ununuzi wa mafuta hayo uliofanywa na Wizara ulikuwa umekiuka Sheria ya

Ununzuzi wa Umma, Namba 7 ya Mwaka 2011, alianza kuwashawishi (lobbying)

Wabunge kadhaa iliwaunge mkonohoja yake aliyokusudia kuiwasilisha kwa ajili

ya kuitaka Serikali itoe maelezo kuondoa shaka hiyo ya ukiukwaji wa Sheria.

Kwamba, kutokana na Mhe. Christopher Ole-Sendeka (MB.) kushikilia msimamo

wa kutaka hatua zichukuliwe dhidi ya Waziri wa Nishati na Madini, pamoja na

Katibu Mkuu wa Wizara hiyo, Katibu Mkuu wa Wizara hiyo, Bw. Eliakim C. Maswi

na baadhi ya Wabunge ambao ni Mhe. Joseph R. Selasini, Mhe. Ally Kessy

Mohamed, Mhe. Vick Kamata na Mhe. Alphaxard Kangi Lugola walianza kutilia

shaka msimamo huo wakidhani kwamba, Mhe. Christopher Ole-Sendeka

alikuwa amepewa rushwa na Makampuni ya Mafuta.

Kwamba, tuhuma hii kuwa baadhi ya Wabunge na Wajumbe wa Kamati ya

Bunge ya Nishati na Madini walikuwa wamepewa rushwa na Makampuniya

Mafuta ili waibane Wizaraya Nishati na Madini kuhusu Ununuzi wa mafuta ya

kuendeshea mitambo ya IPTL kufanywa kinyume cha utaratibu uliowekwa na

Sheria ya Ununuzi wa Umma, haikuweza kuthibitika kama inavyoonyeshwa na

majibu ya Wabunge walioitoa tuhuma hiyo Bungeni, walipotakiwa watoe

ushahidi kuthibitisha ukweli wake:

Mhe. Joseph R. Selasini (MB.)

Mhe. Joseph R. Selasini (MB.) alitamka Bungeni kwamba:

“Makampuni ya Mafuta yalikuwa hapa Dodoma yakigawa fedha. Ni lazima

niseme kuna wenzetu wanasema kwa sauti kubwa, kuna wenzetu wanasema

kwa mbwembe, lakini sasa naamini wanasema kwa nguvu ya chochote kilicho

mfukoni…” .

Alipotakiwa na Kamati kuthibitisha ukweli wa tuhuma hiyo, majibu ya Mhe.

Joseph R. Selasini (MB.) yalikuwa kama ifuatavyo:-

“… Kabla ya Hotuba ya Wizara ya Nishati na Madini haijasomwa Bungeni,

kulikuwa na mino-ng’ono mingi sana, kwamba baadhi ya Wabunge na baadhi

ya Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini walikuwa wamepewa

fedha ili kutoa ushawishi wa kukwamisha Bajeti hiyo na kushinikiza Waziri na

Katibu Mkuu wa Wizara hiyo wawajibike kwa kuachia nyadhifa zao. … Lazima

niwe wazi, majina ya Wabunge hao yalikuwa yanatajwa, Mhe. Christopher Ole-

Sendeka, Mhe. Anne Kilango, Mhe. Zedi, Mhe. Lembeli, Mhe. Tambwe, Mhe.

Sara Msafiri na Mhe. Zitto Kabwe, ingawaje binafsi sina ushahidi kama kweli

walichukua fedha au hawa-kuchukua.

Kwa kutambua kwamba rushwa ni kitu kibaya, na nikiwa Mbunge napaswa

kusimamia ‘public interest’, niliamua kuzungumza ili mjadala mpana ufanyike na

kama yeyote ana ushahidi utolewe… kwa ajili ya kunusuru hadhi na heshima ya

Bunge letu.”

Swali: “Kwa hiyo , huna ushahidi wowote kuhusu Mbunge nani kapewa rushwa,

nani kapokea rushwa, zilikuwa tuhuma tu?”

Jibu: “… Mimi sina ushahidi wa moja kwa moja kwamba fulani kapokea na

kapokea kiasi gani. Kama nilivyosema, Wabunge katika ujumla wao walikuwa

wanatuhumu na sijui kama walikuwa na ushahidi au hawana.”

Mhe. John John Mnyika (MB.)

Msemaji Mkuu wa Kambi ya Upinzani Bungeni kwa Wizara ya Nishati na Madini,

Mhe John John Mnyika (MB.) wakati akiwasilisha Maoni ya Kambi hiyo Bungeni

alitamka kama ifuatavyo:-

“… Kambi Rasmi ya Upinzani Bungeni inafahamu kwamba kuna kampeni

kubwa inafanywa ndani na nje ya Bunge ili Uamuzi wa Katibu Mkuu wa Wizara

ya Nishati, Bw. Eliakim C. Maswi ubatilishwe kwa maslahi ya Makampuni

yaliyokosa Zabuni ya kuiuzia TANESCO mafuta ya kuendesha mitambo ya kufua

umeme ya IPTL na Wapambe wake wa ndani na nje ya Bunge. Aidha,

wanaoendesha kampeni hiyo wanashinikiza Katibu Mkuu huyo ajiuzulu kwa kile

kinachoitwa kitendo chake cha kukiuka Sheria ya Ununuzi wa Umma.”

Alipotakiwa na Kamati kuthibitisha ukweli wa tuhuma hiyo, Mhe. John John

Mnyika (MB.) alitoa maelezo yafuatayo:-

“…Vyombo mbalimbali vya Habari vimeandika kwa mfululizo, habari

zinazoeleza tuhuma ya masuala ya ununuzi wa mafuta. Baadhi ya habari hizo

zimenukuu Wabunge kwa majina yao… na mpaka naingia kusoma Hotuba

Bungeni tarehe 27 Julai, hakukuwahi kuwa na kanusho la habari hizo.”

Mhe. Alphaxard Kangi Lugola (MB.)

Mhe. Alphaxard Kangi Lugola (MB.) alipotakiwa na Kamati kuthibitisha ukweli

wa tuhuma alizozisema Bungeni kwamba “… kuna watu wameanza kutumia

Bunge kwa kudhani Wabunge tunakimbilia peremende na vipesa vyao ili

kuhakikisha kwamba Serikali inatekeleza matakwa yao, na kwamba Nchi

haitawaliki kwa kukosa umeme,” maelezo yake yalikuwa kama ifuatavyo:-

“… nilisema maneno hayo kutokana na uzalendo nilionao na kwa uchungu

nilionao. Nilichangia Bungeni ili tu ku-pre-empty kama wapo watu waliojiandaa

kuwahonga Wabunge wajue kwamba sisi Wabunge hatuko tayari kutumika.”

Mhe. Ally Keissy Mohamed (MB.)

Katika kutaka kupata ushahidi kuhusiana na tuhuma hii ya rushwa, mahojiano

ya Kamati na Mhe. Ally Keissy Mohamed (MB.) yalikuwa kama ifuatavyo:-

Swali: “Mbali na hisia zako tu kwamba Wabunge hawa waliokuwa

wanampinga Waziri, wanampinga Katibu Mkuu, kwamba lazima wamepewa

chochote, je, una ushahidi mwingine zaidi ya huo?”

Jibu: “Huu ni ushahidi wa kukisia, mtu yeyote mwenye akili timamu lazima atajua

kuna chochote.”

Waziri wa Nishati na Madini, Mhe. Prof. Sospeter M. Muhongo (MB.)

Mahojiano kati ya Kamati na Waziri wa Nishati na Madini Prof. Sospeter M.

Muhongo (MB.) yalikuwa kama ifuatavyo:-

Swali: “Unaithibitishiaje Kamati hii kwamba madai hayo ya Makampuni ya

mafuta kuwepo Dodoma na kugawa fedha kwa Wabunge?”

Jibu: “Mhe. Mwenyekiti, nadhani naomba nikukumbushe kwamba, mambo

yote ambayo mtakuwa mnayasikia kutoka kwangu na kutoka kwa wengine

ambao mnahitaji kuwahoji yatakuwa ni ‘allegations’,..”

Nukuu za Mahojiano hapo juu kati ya Kamati na mashahidi waliohojiwa

zinaonyesha wazi kwamba, hakuna ushahidi wowote uliotolewa kama

uthibitisho wa tuhuma hii ya Makampuni ya mafuta kuwapa rushwa Wabunge.

Tuhuma Iliyotolewa na Waziri wa Nishati na Madini, Prof. Sospeter M. Muhongo

(MB.), kwamba baadhi ya Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini

wana Mgongano wa kimaslahi (Conflict of Interest) kwa Kufanya Biashara na

TANESCO

Tuhuma hii ilitolewa na Waziri wa Nishati na Madini, . Prof. Sospeter M. Muhongo

(MB.) alipokuwa akihitimisha Hotuba ya Bajeti ya Wizara yake Bungeni, kama

ifuatavyo:-

“… tunao ushahidi usio na shaka wa baadhi ya Waheshimiwa Wabunge na

Wajumbe wa Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Nishati na Madini kufanya

biashara na TANESCO… baadhi ya Waheshimiwa Wabunge wameingia

Mkataba wa kuiuzia TANESCO matairi na kushinikiza kubadili bei ya matairi hayo

baada ya mkataba kufungwa…”

Tuhuma hii pia ilitolewa na Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw.

Eliakim C. Maswi katika barua aliyomwandikia Katibu wa Bunge, akitaja

kwamba, Mhe. Sara Msafiri Ally(MB.),pamoja na Mhe. Munde Tambwe

Abdallah(MB.) wanafanya biashara yamatairina TANESCO.

Aidha, tuhuma hii ilitolewa pia na Mhe. Tundu A. M. Lissu (MB.), katika Mkutano

na Waandishi wa Habari kwa kumtaja Mhe. Sara MsafiriAlly(MB.) na Mhe.

Munde Tambwe Abdallah (MB.) kwamba, kwa taarifa alizonazo Wabunge hao

walikuwa na mgongano wa kimaslahi katika utekelezaji wa majukumu yao ya

kibunge, kwakuwa wanafanya biashara na TANESCO wakati wao ni Wajumbe

wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini, yenye jukumu la kuisimamia Wizara

ya Nishati na Madini.

Katika Uchunguzi wa kupata ukweli kuhusu tuhuma hii, Kamati ilichambua

nyaraka zilizowasilishwa kama vielelezo, pamoja na maelezo ya mashahidi

waliohojiwa, ambapo Kamati ilibaini yafuatayo:-

Kampuni iliyoingia Mkataba na TANESCO kwa ajiliya kuiuzia TANESCO matairi

inaitwa “Shariffs Services and General Supply Limited,” ambayo kwa mujibu wa

taarifa za Mamlaka ya Usajiri wa Makampuni (BRELA), Mhe. Sara Msafiri Ally

(MB.) na Mhe. Munde Tambwe Abdallah (MB.) siyo wamiliki wala wanahisa wa

Kampuni hiyo.

Hakuna mahali popote katika hatua za mchakato wa Zabuni ya Kuiuzia

TANESCO matairi ambapo Wabunge waliotuhumiwa wamehusika.

Kitendo cha Mhe. Sara Msafiri Ally (MB.) kufuatilia kusainiwa kwa Mkataba

ambao TANESCO ilikuwa imeupitisha, kuchukua nakala na kumpelekea Mhusika

ambaye ni jirani yake, siuthibitisho wa kutosha kwamba, Mhe. Sara Msafiri

Ally(MB.) ndiye anayefanya biashara ya kuiuzia matairi TANESCO, au kuwa yeye

ndiye mmiliki wa Kampuni iliyoingia Mkataba wa kuiuzia matairi TANESCO.

Ukweli wa kauli iliyotolewa na Waziri wa Nishati na Madini, Mhe. Prof. Sospeter

M. Muhongo (MB.) Bungeni, “kwamba baadhi ya Wajumbe wa Kamati ya

Bunge ya Nishati na Madini wana mgongano wa kimaslahi katika utekelezaji wa

majukumu yao ya kibunge kwa kufanya biashara ya kuiuzia matairi TANESCO”

haukuthibitishwa.

Madai ya Mhe. Tundu A. M. Lisu (MB.) kuhusu Mhe. Sara Msafiri Ally (MB.) na

Mhe. Munde Tambwe Abdallah (MB.) kuwa na mgongano wa kimaslahi

hayana ukweli pia, kwa sababu alipotakiwa na Kamati kuthibitisha ukweli

kuhusu madai hayo, maelezo yake yalikuwa kama ifuatavyo:

“… ni kweli nilifanya huo Mkutano na Waandishi wa Habari, na ni kweli vilevile

kwamba, nilitaja majina ya Mhe. Sara Msafiri na Mhe. Munde Tambwe kama

Wabunge ambao nilisema wana matatizo ya mgongano wa kimaslahi kama

Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini.

Niseme kifupi niliyatoa wapi hayo maneno. Siku moja au mbili kabla ya Bajeti

yaWizara ya Nishati na Madini kuwasilishwa Bungeni, nilifanya vikao kadhaa na

Waziri mwenyewe Mhe. Prof. Muhongo, Naibu Waziri Mhe. Dkt. Masele na Katibu

Mkuu, Bw. Maswi, katika Ofisi za Wizara hapa Dodoma, kwa ajili ya kufuatilia

matatizo ya TANESCO na huo mgogoro wa tuhuma dhidi ya TANESCO.

Kwahiyo, niliyoyasema siku ya ‘Press Conference’ yalitokana na taarifa ambayo

niliipata kutoka kwa hao Waheshimiwa niliowataja.”

Habari za kuambiwa (hear say) haziwezi kuchukuliwa kama ni ushahidi wa

kuthibitisha madai au tukio fulani.

Ukweli wa tuhuma, kwamba baadhi ya Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya

Nishati na Madini wanafanya biashara ya kuiuzia TANESCO matairi ya magari

na walihusika kutaka kubadilisha bei ya matairi hayo baada ya Mkataba

kufungwa, haukuthibitika pia.

SEHEMU YA TATU

MAELEKEZO YA SPIKA

Waheshimiwa Wabunge, napenda kumshukuru kwa dhati Mhe. Brig. Jenerali

(Mst.) Hassan A. Ngwilizi (MB.), Mwenyekiti wa Kamati ya Haki, Maadili na

Madaraka ya Bunge, pamoja na Waheshimiwa Wajumbe wote wa Kamati hiyo,

kwa umakini wao katika kuchunguza tuhuma zinazohusika, na kuwasilisha

taarifa yao ya Uchunguzi na Ushauri kwangu.

Waheshimiwa Wabunge,tuhuma ya Wabunge kujihusisha na vitendo vya

rushwa katika utekelezaji wa majukumu yao ya kibunge ni nzito na haiwezi

kupuuzwa hata kidogo. Kwa kuzingatia uzito wa tuhuma yenyewe, ndiyo

maana niliivunja Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini baada ya Bunge

kupitishaAzimio la kufanya hivyo, na kuagiza tuhuma hiyo ifanyiwe uchunguzi ili

kubaini ukweli wake.

Kupokea rushwa ni kosa la jinai kwa mujibu wa Sheria za nchi, na kwa vitendo

vya jinai, Mbunge yeyote hana kinga, na kama nilivyoeleza hapo awali, Sheria

ya Kinga, Madaraka na Haki za Bunge, Sura ya 296 imeweka bayana mambo

yanayohusu haki za Bunge yanayoweza kutiliwa nguvu na Bunge lenyewe

ndani ya Bunge, na yale ambayo yanapaswa kushughulikiwa na Mahakama.

Tuhuma hii ni kati ya mambo ambayo yana sura mbili kwa pamoja, yaani ni

kosa la kijinai, na ni jambo linalopaswa kushughulikiwa na Bunge lenyewe, ndani

ya Bunge, kutokana na kuwa ni jambo linalohusu haki za Bunge.

Iwapo matokeoya uchunguzi wa Kamati yangeonyesha kuwepo kwa ushahidi

kwamba tuhuma husikazimethibitishwa, ningepaswa kuwasiliana na

Mwanasheria Mkuu wa Serikali ambaye ndiye mwenye mamlaka ya kuchukua

hatua zinazohusika, kwa mujibu wa Kifungu cha 12(4) cha Sheria ya Kinga,

Madaraka na Haki za Bunge, Sura ya 296.

Suala hili limetupa somo na mfano mzuri wa mazoea yasiyofaa ya Wabunge wa

Bunge hili kusema jambo lolote Bungeni bila kufanya utafiti wa kutosha wa

kupata ukweli wa jambo lenyewe au taarifakuhusu hilo analolisema, na hasa

kama linahusu tuhuma kwa taasisi au mtu binafsi;na kwa sababu hiyo, kuna

umuhimu waWabunge kujizuia kusema mambo ambayo ni tetesi tu (rumours),

na pia ni lazimaWabunge wajizuie na tabia yakutaka kusema tu kuhusu jambo

lolote ili wasikike, bila ya kuwa na ukweli wa jambo lenyewe.

Aidha, kwa mambo ya kibunge ambayo yamewekewautaratibu na Kanuni za

Bunge, ni vizuri Wabunge wayatekeleze kwa kuzingatia masharti yaliyowekwa

na Kanuni hizo za Bunge. Kwa mfano, kama Mbunge anahisiwa kuwa na tatizo

la mgongano wa kimaslahi, Kanuni za Bunge zinaelekeza nini kifanyike. Mazoea

ya kwenda kuvitangazia vyombo vya habari kuhusu suala kama hilo ni kinyume

cha utaratibu uliowekwa na Kanuni za Bunge.

Waheshimiwa Wabunge, lazima niseme wazi kwamba, vitendo vyovyote

vinavyovunja ‘hakiza Bunge’na pia kuathiri hadhi na heshima ya Bunge, kama

vile rushwa n.k. havitavumiliwa na Bunge hata kidogo. Vitendo kama hivyo

vitakemewa na kuchukuliwa hatua zinazostahili mara

vitakapothibitika.Sambamba na hilo, vitendo vya kulizushia Bunge tuhuma za

uongo na kulizuia Bunge au Kamati yoyoteya Bunge kutekeleza ipasavyo

majukumu yake, havitavumiliwa hata kidogo, kwa sababu ni hatari kwa

mustakabali wa Taifa letu.

Vitendo kama hivyo vya kuzusha tuhuma za kutunga zisizo na ukweli dhidi ya

Bunge, si kwamba tu,vinalifedhehesha na kulidhalilisha Bunge, bali pia vinalizuia

Bunge kutekeleza majukumu yake ya kikatiba, na vilevile vinawawekea kikwazo

Wabunge wasitimize wajibu wao kwa Bunge, kwa wapiga kura wao, kwa

wananchi kwa ujumla na pia kwa Taifa.

Kwa madhumuni ya utekelezaji bora wa majukumu ya Bunge, hususani

kuisimamia na kuishauri Serikali kwa mujibu wa masharti ya Ibara ya 63(2) ya

Katiba, utendaji wa Kamati za Bunge hautakiwi uwe ni wa‘kuingilia majukumu

ya kiutendaji ya Serikali, kwa sababu kwa kufanya hivyo, Kamati za Bunge na

zenyewe zinakuwa ni sehemu ya Serikali ambayo zinatakiwa ziisimamie na

kuishauri. Kwa kuzingatia udhaifu uliojitokeza katika eneo hilo, kuanzia sasa,

suala hili litafuatiliwa na kuratibiwa kwa karibu ili kuhakikisha kwamba kuna

utekelezaji bora wa majukumu ya kikatiba ya Bunge.

Aidha, ni muhimu kwa nidhamu na mienendo (conduct) ya Wabunge kuwa

katika kiwango (standard)cha Mbunge ambaye anatazamwa na jamii kama ni

Kiongozi na mfano mzuri wa kuigwa.Haitakiwi mwenendo na Maadili ya

Kiongozi kama Mbunge kuwa na dosari au kutiliwa mashaka kutokana na

matendo maovu yasiyotegemewa kufanywa na Kiogozi wa Umma.Ili kusimamia

ipasavyo nidhamu za Wabunge, Kanuni za Maadili (Code of Conduct) kwa

Wabunge zimeandaliwa na zinategemewa kupitishwa hivi karibuni, ambapo

masuala ya nidhamu kwa Wabunge yataratibiwa na kuchukuliwa hatua

zinazostahili, kwa ajili ya kulinda hadhi na heshimaya Bunge na Wabunge.

Kwa kuzingatia kuwa matokeo ya uchunguzi wa Kamati yameonyesha kwamba

tuhuma husikahazikuweza kuthibitishwa; na kwakuwa uzito wa tuhuma zenyewe

umeathiri kwa kiasi kikubwa, hadhi na heshima ya Bunge kama Taasisi, na pia

hadhi na heshima ya Wabunge waliohusishwa; na kwakuwa, kwa mujibu wa

masharti ya Kifungu cha 25(c) cha Sheria ya Kinga, Madaraka na Haki za

Bunge, Sura ya 296, suala husika linahusu ‘haki za Bunge’, na linapaswa

kutolewa Uamuzi na Spika kwa mujibu wa utaratibu wa kibunge; sasanatoa

Uamuzi wa Spika kama ifuatavyo:-

UAMUZI WA SPIKA

Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi

Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi

amelifedhehesha na kulidhalilisha Bunge kwa kuzusha tuhuma za Uongo na

kuufanya Umma wa Watanzania kuamini kwamba, baadhi ya Wabunge na

Wajumbe wa Kamati ya Nishati na Madini wanajihusisha na vitendo vya rushwa;

na kwa kufanya hivyo ametenda kosa la kuvunja haki za Bunge, na anastahili

adhabu.

Kwakuwa, baada ya kosa hilo kufanywa, uwepo wa uhusiano mzuri kati ya

Bunge na Serikali kwa maslahi ya wananchi na Taifa kwa ujumla, ni jambo

linalopaswa kupewa umuhimu wa kwanza,Uamuzi wa Spika ni kwamba, natoa

onyo kali kwa Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C.

Maswi, na kumtaka asirudie tena kosa hilo la kuzua tuhuma za uongo dhidi ya

Bunge na Wabunge.

(a) Wabunge Walioisemea Tuhuma Bungeni

Kwakuwa, Wabunge waliolisema suala hili la rushwa Bungeni, walilisemea kwa

nia njema ya kulikemea, na hawakumtaja Mbunge yeyote kuhusika nalo; na

kwakuwa pamoja na nia hiyo njema Wabunge hao walilisemea suala hilo bila

ya kufanya utafiti kupata ukweli wake, Uamuzi wa Spika ni kwamba, Wabunge

hao nawapa onyo kali na kuwataka wasirudie kosa hilo la kuzungumzia jambo

Bungeni wasilokuwa na uhakika nalo.

(c) Mhe. Tundu A. M. Lissu (MB.)

Kwakuwa Mhe. Tundu A. M. Lissu (MB.) alikuwa na fursa ya kulisemea suala ya

mgongano wa maslahi kwa Wabunge wahusika Bungeni, lakini aliamua

kulisemea nje ya Bunge, kwa kutoa tuhuma dhidi ya Wabunge kuhusiana na

suala hilo kwenye Vyombo vya habari, kwa kuwataja majina, kwa ushahidi wa

‘habari za kuambiwa’ (hear say), kinyume na masharti ya Kanuni ya 61(2) ya

Kanuni za Kudumu za Bunge, Toleo la 2007; na kwakuwa kwa kufanya hivyo

aliwadhalilisha na kuwafedhehesha Wabunge hao; Uamuzi wa Spika ni

kwamba, nampa onyo kali Mhe. Tundu A. M. Lissu, na kumtaka asirudie kosa hilo

la kuvunja Kanuni za Bunge, na pia kuzungumzia jambo bila ya kuwa na

uhakika nalo. Pamoja na onyo hilo, wale Wabunge waliotajwa na Mhe. Tundu

Lissu nawaomba wamsamehe ili tuanze ukurasa mpya wa kupendana,

kuheshimiana na kuvumiliana.

(d) Waziri wa Nishati na Madini, Mhe. Prof. Sospeter M. Muhongo (MB.)

Kwakuwa, kauli ya Waziri wa Nishati na Madini, Mhe. Prof. Sospeter Muhongo

(MB.) kwamba, “upo ushahidi usio na mashaka kwamba wapo baadhi ya

Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini wanaofanya biashara ya

kuiuzia matairi TANESCO, na kwamba kwa kufanya hivyo, wana mgongano wa

kimaslahi katika utekelezaji wa majukumu yao ya kibunge ya kuisimamia

Serikali” aliitoa Bungeni, ambapo ukweli wake haukuweza kuthibitishwa, Uamuzi

wa Spika ni kwamba, Waziri wa Nishati na Madini, Mhe. Prof. Sospeter M.

Muhongo (MB.) anatakiwa awe mwangalifu anapotoa kauli Bungeni, kwa

sababu kauli za Mawaziri huchukuliwa kuwa ni kauli za Serikali. Hivyo anapotoa

kauli yoyote Bungeni, ahakikishe kuwa ana uhakika wa ukweli wa jambo

analolisema

Uamuzi huu nimeutoa Bungeni, Dodoma leo tarehe 9 Novemba, 2012.

Anne S. Makinda (MB.)

SPIKA WA BUNGE